हात्ती पोलो: जति फुच्चे उति तगडा

-रुपेन्द्र कर्माचार्य (तस्बिरपनि)

 

 रत्ननगर, टाँडी 

आफु नखेले पनि मलाई खेल हेर्न भने खुब मन पर्छ । मेघौलीमा विश्व हात्ती पोलो प्रतियोगिता भैरहेको थाहा पाएँ । के खोच्छस् कानो आँखो, म मेघौली तिर हुइकिएँ । म त्यहाँ पुग्दा खेल भैरहको थियो । मेघौली विमानस्थलको दक्षिणी भागमा जंगल छेवैमा।  

प्रतियोगितामा दर्शकको उत्साहजनक उपस्थिति भने देखिएन । चौरको पश्चिम र उत्तरी मोहडा आयोजकले ओगटेका थिए ।  पूर्व र पश्चिम भाग चाहीँ दर्शकलाई छुट्टयाइएको थियो ।

त्यो अवसर पारेर वदाम, सुन्तला, मिठाइ आदि बेच्ने अस्थायी पसलहरु पनि थिए । दर्शकहरु न्यानो घाम ताप्दै अनि वदाम, सुन्तला खाँदै खेलको मजा लिईरहेका थिए । तर दर्शकमा अरु स्थानिय फुटवल प्रतियोगितामा जस्तो जोश देखिएन । निकै शान्त थिए ।  

कुन कुन टोली विच खेल भैरहेको जान्न पालैपालो गरेर केहि दर्शकलाई सोधें । तर सबैले थाह छैन भन्ने उत्तर दिँदै गए । कुन टिमले कति गोल गरे त्यो पनि थाहा रहेनछ । सबैजना हामी त भरखरै आएको भन्दै पन्छिए । पारी ठडिएको मञ्चबाट एक जना विदेशी महिलाले अग्रेजीमा खेल ब्याख्या (कमेन्ट्री) गर्दै थिई । एकजना भद्रपुरुषले दुखेसो पोखे, “अंग्रेजीमै भए पनि नेपाली उद्घोषकले बोले देखि बुझिन्थ्यो होला” ।

हुनत त्यहाँ स्कोरबोर्ड पनि थिए । तर वारीबाट स्कोर हेर्न त दुरविन नै चाहिन्थ्यो ।   म चौरको पश्चिम मोहडा तिर लागें । त्यहाँ विदेशी खेलाडी र पाहुनाहरु अनि केही नेपाली दर्शकहरु थिए । सामान्य मानिसलाई त्यता जान बन्देज रहेछ । हातमा क्यामरा देखेर पत्रकार भन्ने ठानेछन क्यार ! मलाई कसैले रोकतोक गरेन । बल्ल थाहा पाएँ, स्कटल्याण्डको चिभास रेगल र बेलायतको पुक्का चुक्का भन्ने दुई टोलीबिच भिडन्त भैरहको रहेछ । चिभासको ४ र पुक्का चुक्काको ५ गोल भएको रहेछ । दुइ टिम बिच निकै घम्सा घम्सी भयो ।

जुध्नेमा त प्रायः फुच्चे हात्ती नै अगाडी हुन्छ ।  चिभासको दह्रो आक्रमण पुक्का चुक्काले विफल तुल्याउदै गयो । तर अन्ततः चिभासले गोल हानेरै छोड्यो । अनी दर्शक दिर्घाबाट तालीको गडगडाहट सुनियो । जसले हाने पनि गोल चाही भयो भन्ने थाहा पाए । कस्तो विडम्बना ! नेपालमा भैरहेको अन्तरराष्ट्रिय प्रतियोगितामा नेपालीलाई नै खेलको बारेमा स्पष्ट जानकारी छैन । खेल सकिन ४ सेकेण्ड अगाडी चिभासले अर्को गोल थपेर भोली हुने फाइनलमा आफुलाई प्रवेश गरायो । कमेन्ट्री टोलीसँगै माइककोलागि विद्युत ब्यवस्था मिलाउने नितेश केसीसग खेलको नियम बारेमा सोधें खेल अवधि २० मिनेटको हुन्छ । १०, १० मिनेटको दुई भाग (हाफ) । दोश्रो हाफमा हात्ती चाहीँ यथास्थानमा हुन्छ । खेलाडीहरु मात्र एक हात्तीबाट अर्को हात्तीमा स्थानान्तर हुन्छन । जसले गर्दा छरितो र फूर्तिलो हात्ती दुवै टिमले उपयोग गर्न पाउँछन ।  

त्यहाँ त दुई वटा प्रतियोगिता भैरहेको रहेछ । मुख्य चाही वर्ल्ड एलफेन्ट पोलो एसोसियसन च्याम्पियनसिप अर्को चिभास रेगल च्याम्पियनसिप । प्रतियोगिता भित्र पनि अर्को प्रतियोगिता । सोझा साधा स्थानिय दर्शकले कहाँ बुझ्नु ?

चिभास रेगल च्याम्पियनसिपको दोश्रो सेमी फाइनल खेल भारतको इन्डियन टाइगर र अमेरिकाको न्यूयोर्क ब्ल्यु विच शुरु भयो । आयोजक दिर्घामा बसेका विदेशी दर्शकहरुले निकै जोड तोडका साथ आ–आफ्नो टिमको हौसला बढाउँदै थिए । प्रायःको हातमा वियर र रक्सीका गिलास थिए ।  

  

पछाडी बसेका विदेशी खेलाडीहरु भने लामो लठ्ठीको सहायताले बल विपक्षीको गोलपोस्टमा छिराउन कोशिस गर्दैथिए । जोडले बल हिर्काउने क्रममा लठ्ठी मच्चाउँदा (स्विङ्ग) घरी हात्तीको खुट्टा त घरी सुँडमा लाग्थ्यो । विपरित दिशा तिरबाट हुइकिएर आउँदा हात्तीहरु एक आपसमा ठोक्किन्थे । मानिसहरुको त्यो उन्मातमा ति हात्तीहरु निरिह देखिन्थ्यो । 

मैले सोचें यो खेलमा मानिसले त आनन्द लिईरहेका छन् तर हात्तीले चाहीँ कस्तो महशुस गरिरहेका होलान ? उनीहरु पनि यो खेलमा रमाइरहेका होलान त ? त्यो दृश्य हेर्दा त मलाई त्यस्तो लागेन । आफ्नो मनोरञ्जनको लागि यि निर्दोष, अवोध जनावरहरुको अत्याचार त गरिरहेका छैनौं ? यस्ता खेलले जनावरहरुमा पर्ने शारिरिक एवं अन्य असरहरु बारे कुनै अध्ययन, अनुसन्धान भएका छन् त ? 

नेपालमा भइरहेको यो अन्तराष्ट्रिय खेलको माहौल नै अनौठो छ । एकातिर शान्त स्थानिय दर्शक, अर्कोतिर विदेशी दर्शकहरुको चुरिफुरी । अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको खेल भनेपछि त राष्ट्रिय खेलकुद परिषद सम्मिलित हुनुपर्ने हो । तर त्यहाँ उनीहरुको उपस्थितिको कुनै संकेत देखिएन । यस पटक नितेशजीले सिधा जवाफ दिए, “किन नहुनु छ नि । यहाँ उनीहरु कै स्वयंसेवक (भोलेन्टियर) परिचालित छन् ।” मलाई हाँसो उठ्यो । उनी भन्दै थिए, “हामीहरुले उहाँहरुलाई चिठी पठाउँछौ । उहाँहरु आउनु हुन्छ । प्रतियोगिता हेर्नुहुन्छ ।“ 

 

आफ्नै देशमा अन्तर्राष्ट्रिय खेलको आयोजना हुँदा देशलाई आर्थिक रुपमा फाइदा पुग्नु पर्ने हो । खेल पर्यटनको विकासले राष्ट्रिय स्तरमा मात्र नभई स्थानिय स्तरले पनि त्यसको प्रतिफल पाउनु पर्ने हो । तर त्यहाँको वातावरण हेर्दा त्यस्तो केही भएको जस्तो लागेन । यो प्रतियोगिता त टाइगर टप्सले आफ्ना विदेशी पाहुनाहरुको मनोरञ्जन र विलासिता अनि आफ्नो ब्यवसाय बृद्धि गर्न आयोजना गरिएको ब्यक्तिगत समारोह जस्तो लाग्यो ।